Παράξενα: Γιατί ο θάνατος αγαπάει τον αριθμό οχτώ

Άραγε θα πεθάνω αυτό το έτος; Ο φυσικός Μπράιαν Σκίνερ, μελετώντας στατιστικές και τους δείκτες θνησιμότητας, αποφαίνεται ότι ο θάνατος αγαπάει τον αριθμό οχτώ.

ΠΡΙΝ από μερικά χρόνια, ο φυσικός Μπράιαν Σκίνερ (δεξιά) αναρωτήθηκε: «Ποιες είναι οι πιθανότητες να πεθάνω το επόμενο έτος;» Ήταν τότε 25 ετών. Αυτή είναι μια ηλικία κατά την οποία αντιμετωπίζει κανείς άφοβα τη ζωή, όπως και τον θάνατο, και έχει την περιέργεια να μάθει πόσο μακρύ είναι το νήμα της ζωής του.
Ο Μπράιαν άρχισε να ψάχνει για απαντήσεις και αυτό που ανακάλυψε ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον, αναπάντεχο και μυστηριώδες. Ίσως πιο πολύ μυστηριώδες, αφού δείχνει ότι ο θάνατος δεν έρχεται τυχαία, αλλά ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μαθηματικό πρότυπο.
Σύμφωνα με τις στατιστικές (και εξαιρουμένης της πρώιμης βρεφικής ηλικίας που είναι πολύ επικίνδυνη) οι πιθανότητες να πεθάνει κανείς το επόμενο έτος, όταν είναι 25 ετών, είναι πολύ μικρές, σχεδόν αμελητέες – 1 στις 3.000. (Πρόκειται φυσικά για τον μέσο όρο αυτής της ηλικιακής ομάδας).
Σκίτσο: Robert Krulwich. Πηγή: Supplied
Ωστόσο, οχτώ χρόνια αργότερα, οι πιθανότητες έχουν διπλασιαστεί και, όπως γράφει ο Μπράιαν στο δοκίμιό του “Your body wasn’t built to last”, «όταν είσαι 33 ετών, οι πιθανότητες να σε επισκεφτεί ο Μαύρος Ιππότης είναι 1 στις 1.500».

Και οχτώ χρόνια μετά, οι πιθανότητες έχουν πάλι διπλασιαστεί – σύμφωνα πάντα με τις στατιστικές: τώρα είναι 1 στις 750.

Και –καλά το μαντέψατε– οχτώ χρόνια αργότερα, οι καταραμένες πιθανότητες έχουν πάλι διπλασιαστεί. Αυτή τη φορά είναι 1 στις 375, στην ηλικία των 49 ετών.
Τι συμβαίνει με αυτά τα μαθηματικά της μεταφυσικής; Και γιατί ο θάνατος πλησιάζει όλο και περισσότερο κάθε οχτώ χρόνια; Φταίει μήπως το γεγονός ότι από παλιά ο αριθμός οχτώ έχει συνδεθεί με το θάνατο και την επαναγέννηση; (Το όγδοο σημείο του Ζωδιακού, ο Σκορπιός, συνδέεται μέσω Πλούτωνα με τον θάνατο, ενώ οι κολυμπήθρες της βάφτισης έχουν επί το πλείστον οχταγωνικό σχήμα).

Σύμφωνα με τους στατιστικούς πίνακες, το μοτίβο αυτό διπλασιάζεται κάθε οχτώ χρόνια, και όταν φτάσει κανείς στη ηλικία των 100 ετών, οι πιθανότητες να ζήσει έναν ακόμη χρόνο είναι 1 στις 2. Με άλλα λόγια, το ποσοστό θνησιμότητας αυξάνεται εκθετικά με την ηλικία.
Ο Μπράιαν Σκίνερ δεν είναι ο πρώτος που έκανε αυτή την ανακάλυψη. Ο Βρετανός μαθηματικός Μπέντζαμιν Γκόμπερτς, παρατήρησε αυτό το μοτίβο το 1825, ότι δηλαδή ο θάνατος σέρνεται όλο και πιο κοντά για τα διάφορα είδη, αλλά για τον άνθρωπο σέρνεται όλο και πιο κοντά με ομαλά βήματα – περίπου κάθε οκτώ έτη. Δημοσίευσε μάλιστα και σχετική μελέτη με τίτλο “Ο νόμος της θνησιμότητας” (Gompertz law of human mortality).

Το να αυξάνεται η πιθανότητα του θανάτου, όσο μεγαλώνουμε, εκθετικά, φαίνεται τρομακτικό, αλλά ο διπλασιασμός αφορά κάθε χρονικό διάστημα από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Απλώς τα περιθώρια στενεύουν στις μεγάλες ηλικίες – έτσι το να φτάσουμε από τα 100 στα 101, οι πιθανότητες είναι περίπου 50%.
Και πότε μηδενίζεται το κοντέρ; Σύμφωνα με τον Μπράιαν: «Μπορώ να πω με βεβαιότητα 99,9 τοις εκατό, ότι κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει την ηλικία των 130 ετών». Αυτό είναι και το τελευταίο κουδούνι από τον Άγιο Πέτρο. (Αυτό υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα έχουμε κάποια επαναστατική πρόοδο στους τομείς της βιολογίας και της ιατρικής).
Οι μελέτες του Μπράιαν έδειξαν ότι το μοτίβο του διπλασιασμού αφορά έναν μεγάλο αριθμό χωρών, ιστορικές χρονικές περιόδους, ακόμα και διαφορετικά είδη έμβιων όντων. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην ισχύει ο αριθμός οχτώ, καθώς η μέση διάρκεια ζωής αλλάζει από χώρα σε χώρα και από ζώο σε ζώο, όμως ο γενικός κανόνας ότι «η πιθανότητα θανάτου διπλασιάζεται κάθε Χ χρόνια» ισχύει.
Δυο ερωτήματα μόνο μένουν: Γιατί κατά τακτά χρονικά διαστήματα; Και γιατί οχτώ χρόνια για τους ανθρώπους;

«Ίσως, γιατί εκτός από αυτό που του δίνει ζωή, ο άνθρωπος σέρνει μαζί του κι αυτό που τον καταστρέφει» γράφει ο ποιητής.
Ο Μπράιαν, ως φυσικός, ομολογεί ότι δεν γνωρίζει. «Είναι ένα εκπληκτικό φαινόμενο, αν και κανείς δεν το καταλαβαίνει».
Δεν θα έπρεπε, όμως, να υπάρχει κάποια προφανής εξήγηση;
Είναι αρκετά προφανές, όσον αφορά τις στατιστικές ενός μεγάλου μέρους του ανθρώπινου πληθυσμού, ότι ο θάνατος δεν εμφανίζεται ούτε τυχαία ούτε απρογραμμάτιστα, σαν κεραυνός που πέφτει ξαφνικά εν αιθρία. Αν ήταν έτσι, λέει ο Μπράιαν, ο κεραυνός θα χτυπούσε τυχαία, χωρίς να ακολουθεί κάποιο μαθηματικό μοντέλο, πράγμα που διαψεύδεται από τις στατιστικές.

Αντίθετα, όπως βλέπουμε να συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο, μόλις κάποια προσωπικότητα πεθάνει, είναι σαν να ανοίγει μια πόρτα και δεκάδες, εκατοντάδες ή και χιλιάδες άλλοι άνθρωποι τον ακολουθούν, του ίδιου περίπου γένους και ηλικίας.
Αλλά αυτό δεν συμβαίνει μόνο σε άτομα μεγάλης ηλικίας. Το ίδιο ισχύει και για τα μωρά, τους νέους και τους μεσήλικες. Όλοι εμφανίζουν ένα συγκεκριμένο μοτίβο – αδιάφορο αν έχουμε πόλεμο ή ειρήνη ή κάποια μεγάλη φυσική καταστροφή.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο θάνατος δεν εμφανίζεται τυχαία.

Τι λέει όμως η βιολογία; Μπορεί με το πολυμορφικό πεδίο των γνώσεών της να εξηγήσει το μοτίβο του διπλασιασμού των οχτώ ετών; Ο Μπράιαν θέτει το ερώτημα, παραπέμποντας στο σύντομο δοκίμιο του διάσημου θεωρητικού φυσικού Μπόρις Σκλόφσκι, υπό τον τίτλο “Μπάτσοι και εγκληματίες” (Cops and criminals theory):

Φανταστείτε ότι μέσα στο σώμα σας γίνεται μια συνεχής μάχη ανάμεσα σε αστυνομικούς και εγκληματίες. Οι αστυνομικοί σας προστατεύουν. Περιπολούν μέσα στο σώμα σας και μόλις δουν έναν εγκληματία, τον συλλαμβάνουν και τον απομακρύνουν. Οι αστυνομικοί συνήθως νικούν, εκτός κι αν ο εγκληματίας έχει τη δυνατότητα να καθίσει στο ίδιο σημείο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ένας εγκληματίας που μένει στο ίδιο σημείο για καιρό (για παράδειγμα, μια μέρα), μπορεί να χτίσει ένα «κάστρο» και να οχυρωθεί – κάτι που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν οι δυνάμεις καταστολής. Αν συμβεί αυτό, επέρχεται θάνατος.

Ευτυχώς, όμως, οι αστυνομικές δυνάμεις είναι άφθονες και περνούν από το ίδιο σημείο 14 φορές τη μέρα… Τι θα συμβεί, όμως, αν η εσωτερική αστυνομική δύναμη αρχίσει να μειώνεται; Ας υποθέσουμε ότι, καθώς μεγαλώνουμε, γίνονται κάποιες απολύσεις και η Αστυνομία υπόκειται σε μια ελαφρά μείωση του προσωπικού. Τώρα μπορούν να περνούν από το ίδιο σημείο 12 φορές τη μέρα… Η διαφορά μεταξύ 14 και 12 δεν φαίνεται να είναι σημαντική, οι πιθανότητες όμως να πεθάνουμε κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης μέρας αυξήθηκαν κατά επτά φορές! Και αν η δύναμη της Αστυνομίας συνεχίσει να μειώνεται γραμμικά στο χρόνο, το ποσοστό θνησιμότητας θα αυξηθεί εκθετικά.

Αυτός είναι με απλά λόγια ο “νόμος θνησιμότητας του Γκόμπερτς”. Το σώμα σας χάνει με την πάροδο του χρόνου δυνάμεις με έναν συγκεκριμένο ρυθμό. Όταν η εσωτερική Αστυνομία μπορεί να ελέγχει κάθε σημείο όπου μπορεί να εμφανιστεί ένας ποινικός, 14 φορές τη μέρα, τότε το σώμα σας έχει την ηλικία 25άρη και 0,03 τοις εκατό πιθανότητες να πεθάνετε εφέτος. Αλλά από τη στιγμή που η αστυνομική δύναμή σας μπορεί να περιπολεί σε κάθε σημείο επτά φορές τη μέρα, έχετε το σώμα ενός 95άρη και μόνο 2 στις 3 πιθανότητες να μετοικίσετε μέσα στο έτος.

Μπόρις Σκλόφσκιι

Αυτό που λέει ο Μπράιαν είναι ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα φθίνει με σταθερό ρυθμό, αφήνοντάς μας με ολοένα και λιγότερους μπάτσους για να καταστείλουν τους ταραξίες στο σώμα μας. Ως μεταφορά, είναι κατανοητή. Αλλά, όπως σημειώνει ο Μπράιαν, «η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης βιολογίας είναι τέτοια που δεν εξηγείται εύκολα με σκίτσα για μπάτσους και εγκληματίες».
Έως τώρα δεν υπάρχει καμιά βιολογική ανακάλυψη που να εξηγεί το πρότυπο των οχτώ ετών που κυριαρχεί στους δείκτες θνησιμότητας. Ως μυστήριο είναι ελκυστικό, αλλά ως εκθετική συνάρτηση δεν έχει λογική, δεν επιδέχεται εξήγηση.
Είναι, λοιπόν, κάτι ανεξήγητο; Προς ώρας, ναι. Γνωρίζουμε ότι ο θάνατος πλησιάζει, αλλά δεν γνωρίζουμε γιατί του αρέσει ο αριθμός οχτώ…
Εδώ μπορείτε να βρείτε περισσότερα σχετικά με τη βιολογία και την γενετική

Σκίτσα: Robert Krulwich. Πηγή: Supplied
πηγή