Οι δύο τελευταίες δεκαετίες ήταν η ‘χρυσή’ περίοδος στη μεταπολεμική πορεία της ανθρωπότητας προς το άγνωστο.
Βασικά χαρακτηριστικά της ήταν η πλανητική επικράτηση του καπιταλισμού με την παγκοσμιοποίηση, την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, την ανάδειξη του ασιατικού γίγαντα, τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, τις νέες τεχνολογίες, την υπερκατανάλωση, την χρηματιστηριακή κερδοσκοπία και το κυνήγι του ‘αμερικανικού ονείρου’ με την ανάλογη τάση για νεοπλουτισμό.
Η άλλη όψη του φεγγαριού ήταν η ταχύτατη καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, η αύξηση των ανισοτήτων και της μετανάστευσης παγκοσμίως, ο πόλεμος κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας με την παράλληλη ενδυνάμωση της κρατικής εξουσίας, εποπτείας και αυθαιρεσίας σε βάρος των πολιτών, η άνοδος της δημόσιας διαφθοράς και η απαξίωση των ηθικών αρχών, η κάμψη αξιοπιστίας της πολιτικής, η επιδείνωση της οικονομικής θέσης (μείωση αποταμιεύσεων και αύξηση δανεισμού) των νοικοκυριών, η στασιμότητα των πραγματικών μισθών, η διεύρυνση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, η κλιμάκωση του στρες των εργαζομένων και η γενικότερη διάβρωση των προσωπικών, οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων και θεσμών (βλ σχολείο, συζυγικές σχέσεις, αστική εγκληματικότητα, ναρκωτικά, φυλακές κλπ).
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, πρόκειται για μία ‘επίχρυση’ 20ετία στην ανθρώπινη ιστορία στη διάρκεια της οποίας η οικονομία (το παραγωγικό τμήμα της σε Ανατολή και το κερδοσκοπικό-παρασιτικό τμήμα της σε Δύση) διαπρέπει σε βάρος της φύσης, της κοινωνίας και του ανθρώπινου ψυχισμού ειδικότερα. Εκθειάζονται μέχρις ειδωλοποίησης ο ανταγωνισμός, ο ατομισμός, ο πλουτισμός, η κατανάλωση και το θέαμα. Αποτέλεσμα : οι ερωτικές σχέσεις ξεθυμαίνουν, οι συζυγικές κλονίζονται, οι οικογενειακοί δεσμοί χαλαρώνουν επικίνδυνα, οι συναδελφικοί αρμοί υπονομεύονται (φόβος ανταγωνισμού) και οι σχέσεις φιλίας ευτελίζονται. Μισαλλοδοξία, βία, σεξισμός, ρατσισμός αποτελούν φαινόμενα υπό καλλιέργεια σε παρόμοιες συνθήκες θερμοκηπίου.
Και ξαφνικά έρχεται η οικονομική κρίση και όλα αλλάζουν. Η άλλοτε ανθοβολούσα οικονομία πέφτει και πλακώνει με το βάρος της την κοινωνία και τον ψευδεπίγραφο κόσμο που την τροφοδοτούσε έως σήμερα. Ανεργία, φτώχεια και ανισότητες αυξάνουν απότομα. Πολιτικές λύσεις ελάχιστες. Κοινωνικές αντοχές ακόμη λιγότερες. Σε ανάλογες περιπτώσεις που η κοινωνία βρίσκεται με τη πλάτη στον τοίχο, δύο εναλλακτικές υπάρχουν. Επιθετικότητα ή φυγή. Εξέγερση ή εντονότερος στρουθοκαμηλισμός. Το στάτους κβο αναζητεί και επιβάλλει τη δεύτερη εκδοχή. Κοινωνικός κατακερματισμός, εξατομίκευση, περιθωριοποίηση, απομόνωση σε κάποιο φανταστικό κόσμο, αποκλεισμός. Μακριά από τους δρόμους. Όλοι στα σπίτια τους. Καλωδιώστε τους όλους αν είναι δυνατόν. Η σύγχρονη εκδοχή του ‘άρτος και θεάματα’ είναι με βάση τον σπιτικό καναπέ, η TV, το home cinema, τα κινητά, το pc και κυρίως το ιντερνέτ. Η επιστράτευση των νέων τεχνολογιών με κορυφαίο το Διαδίκτυο για τον σκοπό αυτό είναι η πλέον απλή, εύκολη, φθηνή και αποτελεσματική λύση (έχει δοκιμασθεί με επιτυχία τα τελευταία χρόνια).
Γιατί ; Αφήστε κατά μέρος όσα συνήθως καταλογίζονται ως παρενέργειες του Ιντερνέτ, δηλαδή τον εθισμό στο σερφάρισμα, στα πορνό, την υπερφόρτωση του ανθρώπινου εγκεφάλου με τόνους πληροφοριών (σαβούρα) ή την κοινωνική απομάκρυνση και απομόνωση.
Το κατά πολύ μεγαλύτερο κοινωνικό κόστος του Ιντερνέτ είναι τούτο : το Διαδίκτυο δημιουργεί σε όλους μας την αυταπάτη μιας απεριόριστης και συνεχώς αυξανόμενης γκάμας επιλογών, την οποία εφόσον αποδεχτούμε, μπορεί μόνον να μας καταστρέψει.
Όπως είχαμε πρόσφατα επισημάνει, το μότο της εποχής είναι (ακόμη) ‘περισσότερα, ταχύτερα, μεγαλύτερα’. Τα δύο πρώτα από τα τρία προσφέρει με κάθε τρόπο το Ιντερνέτ.
Το ‘παράθυρο στον κόσμο’ όπως πολλοί το χαρακτηρίζουν είναι η υπόσχεση της δυνατότητας μιας συνεχώς ταχύτερης πρόσβασης σε ολοένα και περισσότερα πράγματα (πληροφορίες, γνώσεις, αγορές, θέαμα, παιχνίδια κλπ) ή/και ανθρώπους (δυνητικούς φίλους ή εραστές) ανά τον κόσμο. Σε μία εποχή γενικευμένης στέρησης στην πραγματική ζωή, το Ιντερνέτ υπόσχεται περισσότερο από ποτέ την αφθονία και άρα την αυτάρκεια.
Όπως επισημαίνει σε σχετικό κείμενό του (‘Is Internet really free ?’, 31-1-2009) o αμερικανός οικονομολόγος, συγγραφέας και blogger, C. H. Smith :
«Τίποτα δεν έχει τη δυναμική να καταστρέψει την ζωή ενός ανθρώπου περισσότερο από αυτόν που ζει με αυτή την αυταπάτη. Ακόμη και η φτώχεια είναι καλύτερη. Γιατί οι άνθρωποι μπορούν ακόμη να βρουν αγάπη, κοινοτική αλληλεγγύη και συμπαράσταση όντας φτωχοί. Εδώ δεν πρόκειται για μία επιλογή ανάμεσα σε 50 διαφορετικούς τύπους δημητριακών, αλλά για την πίστη ύπαρξης απεριόριστων επιλογών σε όλους τους σημαντικούς τομείς της ζωής, κυρίως στην εργασία και την οικογένεια. Αυτή η αυταπάτη μας επιτρέπει να αποσυρόμαστε ή να το βάζουμε στα πόδια όταν τα πράγματα γίνονται (σ.σ. στο Ιντερνέτ) πιο απαιτητικά ή προβληματικά, αφού υπάρχει πάντα κάτι διαφορετικό να αναζητήσουμε κάπου αλλού.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το ιντερνετικό/ψηφιακό ραντεβού που είναι τόσο δημοφιλές στις μέρες μας. Πόσο εύκολο είναι να αποφύγεις το ‘ταίρι’ της ημέρας, να διακόψεις την επικονωνία στα μισά της ημέρας γιατί σε βάζει σε έγνοιες, γιατί δεν είσαι 100% βέβαιος και γιατί υπάρχει πάντα κάποιο άλλο ‘ταίρι’ που μπορείς να βρείς στην επόμενη γωνία ; Στο κάτω-κάτω, μήπως δεν λαμβάνουμε σε καθημερινή βάση τη λίστα όλων των πιθανών ζευγαρωμάτων που μπορούμε να έχουμε με όλους τους νέους ενδιαφέροντες φαινομενικά ανθρώπους ; Μπορούμε, λοιπόν, να διακόψουμε την επικοινωνία γιατί είναι εύκολο να γίνει και γιατί δεν ανησυχούμε αφού σκεφτόμαστε πως υπάρχουν πάντα άλλες επιλογές.
Όμως, η ανθρώπινη ψυχή δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Οι ψυχολόγοι θα μας πουν πως ο περισσότερος κόσμος είναι ικανός πραγματικά να ενδιαφερθεί το πολύ για 2-3 ανθρώπους στη ζωή του, με τις συνήθεις διαβαθμίσεις και εξαιρέσεις, και αυτό είναι περισσότερο πιθανό να συμβεί στα 20 και στις αρχές των 30 ετών του.
Τότε είναι που σχηματίζονται οι συνήθειές μας. Στα 35 το σώμα φθάνει στο κορυφαίο σημείο του και μετά αρχίζει μία αργή πορεία φθοράς. Και χρειάζονται χρόνια για να εδραιωθεί μία στέρεη σχέση.
Όλος εκείνος ο ρομαντισμός που τουλάχιστον μερικοί από τους παπούδες ή ακόμη και από τους γονείς μας φαινόταν να έχουν, αυτός για τον οποίο όλοι σήμερα μιλούν αλλά φαίνεται να τους διαφεύγει, απαιτούσε εμμονή, καρτερικότητα, δέσμευση, ειλικρίνεια και δεν συνέβαινε αίφνης έτσι απλά. Τους βοηθούσε επίσης το γεγονός ότι δεν πίστευαν πως είχαν τόσες πολλές επιλογές...
Το ίδιο ακριβώς ισχύει με την επαγγελματική καριέρα. Εάν μεταπηδούμε συνεχώς από το ένα αντικείμενο στο επόμενο δεν είναι δυνατόν να αναπτύξουμε τίποτε σε βάθος.
Παρόμοια και με την φιλία. Αντίθετα απ’ ότι υποδηλώνει το προφίλ μου στο myspace ή στο facebook, δεν είναι δυνατόν να έχουμε 200, 500 ή 1000 φίλους γύρω μας.
Πάλι οι ψυχολόγοι θα μας εξηγήσουν πως οι περισσότεροι από εμάς δεν μπορούμε να έχουμε πάνω από μία δωδεκάδα πραγματικά κοντινούς ανθρώπους στη ζωή μας, γιατί η ψυχή μας δεν μπορεί πραγματικά να δοθεί και να δεθεί με περισσότερα άτομα.
Η εγγύτητα και η οικειότητα με τον άλλο δεν αναπτύσσεται με μία συμπεριφορά ευκολίας του στυλ ‘όσα φέρει και όσα πάρει’. Είναι το κοινό βίωμα που δημιουργεί τον δεσμό και το είδος της φιλίας που μπορούμε να κάνουμε στα 20 χρόνια μας είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που μπορούμε στα 40 μας.
Η πραγματικότητα είναι πως για να δημιουργήσεις οποιοδήποτε είδος στέρεης και βιώσιμης καριέρας ή φιλίας δεν διαθέτουμε πραγματικά τόσο χρόνο ούτε τόσο μεγάλες επιλογές.»
Για τον Smith αυτή η πίστη στην αφθονία επιλογών που προσφέρει το Ιντερνέτ είναι μία ψευδαίσθηση που λειτουργεί σαν προκάλυμμα αναβολής στην λήψη μιας κρίσιμης απόφασης ή στην έκφραση του πάθους μας για την οικοδόμηση μιας σχέσης ή οτιδήποτε άλλου κάνουμε. Πιστεύουμε πως μπορούμε πάντα να κάνουμε αυτά τα πράγματα αργότερα και πως πρέπει να είμαστε ελεύθεροι να τα κάνουμε μόνον όταν το επιλέξουμε, σαν να είχε σταματήσει ο χρόνος για μας.
Για άλλη μία φορά η ποσότητα έχει καταπνίξει την ποιότητα και η ευκολία εναλλαγών και διαφυγής την υπεύθυνη δράση και την δύσκολη προσπάθεια να επενδύσουμε ψυχικά σε κάτι ή κάποιον.
Η κοινωνία της αφθονίας που αποτελεί παρελθόν στην πραγματική οικονομία, ζει και βασιλεύει στο Διαδίκτυο. Εδώ γίνονται όλα, επιτρέπονται όλα.
Εδώ κυριαρχεί ο Υπεράνθρωπος που συμβολίζει η παντοδύναμη τεχνολογία.
Στον εικονικό κόσμο του Ιντερνέτ, όμως, οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται στην πραγματικότητα σαν φευγαλέες, ανολοκλήρωτες και περαστικές φιγούρες.
Και αυτό καταλήγει να μην είναι τίποτα άλλο παρά ένας αντικατοπτρισμός του ίδιου μας του φοβισμένου και ανώριμου εαυτού που κινδυνεύει να χαθεί, έτσι, στο...διάστημα του Κυβερνοχώρου. Αλίμονο. Είναι δυνατόν η μεγάλη υπόσχεση της νέας τεχνολογίας, να καταλήξει μεγάλος εφιάλτης των ανθρώπων ;
Η ταινία The Matrix (1999) προφητικά περιέγραφε μία ανθρώπινη κοινωνία υποταγμένη σε νοήμονες μηχανές που αντλούσαν από τα ανθρώπινα σώματα ενέργεια έχοντας τα ανίδεα μυαλά τους συνδεδεμένα στον εικονικό κόσμο του Matrix μέσω μοσχευμάτων.
Η ταινία τοποθετούσε το καθεστώς αυτό στο 2200.
Το Ιντερνέτ συχνά περιγράφεται από τους λάτρεις του σαν ένας ξεχωριστός, αυτόνομος κόσμος με δική του πνευματική ζωή.
Με την συνεχώς αυξανόμενη χρήση και πρόσβαση στο Ιντερνέτ από γραφείο, σπίτι, διασκέδαση (κινητά) η νοητή καλωδίωση με τον κόσμο αυτό κορυφώνεται επικίνδυνα.
Πόσο μακριά είμαστε, άραγε, από τον κόσμο του Matrix σήμερα ;
άπό
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου