ΨΗΦΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Ψηφοφορία ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία τα μέλη ενός συνόλου καταθέτουν τη γνώμη τους, με διάφορους τρόπους, εκδηλώνοντας την επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία του για ένα πρόσωπο ή μία πρόταση, με κύριο σκοπό την επικράτηση της γνώμης των περισσοτέρων (πλειοψηφίας). Η ψηφοφορία είναι το βασικό εργαλείο λήψης αποφάσεων σε μια δημοκρατία. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει και εξασκείται από το λαό. Η ετυμολογία της λέξεως βρίσκεται στα συνθετικά «δήμος» (το σύνολο ή η συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα) και «κράτος» (δύναμη, εξουσία, κυριαρχία).
Ανάλογα με τον τρόπο διεξαγωγής, η ψηφοφορία διακρίνεται σε
μερική
καθολική
ανάλογα αν ψηφίζουν όλοι ή όχι,
φανερή
μυστική
ανάλογα αν αποκαλύπτεται η ψήφος καθενός στους άλλους.
Η μυστική ψηφοφορία διεξάγεται συνήθως με τη ρίψη της ψήφου σε μια κάλπη και στο τέλος καταμέτρηση όλων των ανώνυμων ψήφων. Η φανερή ψηφοφορία μπορεί να είναι «δι' ανατάσεως της χειρός» ή δια βοής. Η αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος, ώστε να μην ανταποκρίνεται στη βούληση των ψηφοφόρων, ονομάζεται νοθεία.


Η Αθήνα ήταν η πρώτη γνωστή δημοκρατία και ίσως η πιο σημαντική κατά την αρχαιότητα. Και άλλες αρχαιοελληνικές πόλεις είχαν δημοκρατικό πολίτευμα αλλά κανένα από αυτά δεν ήταν εξίσου ισχυρό και σταθερό με αυτό των Αθηνών. Παραμένει ένα μοναδικό και εξαιρετικού ενδιαφέροντος πείραμα άμεσης δημοκρατίας, όπου οι άνθρωποι δεν εξέλεγαν αντιπροσώπους για να αποφασίζουν στο όνομά τους, αλλά έπαιρναν οι ίδιοι αποφάσεις νομοθετικού και εκτελεστικού περιεχομένου. Δε συμμετείχε, ωστόσο, το σύνολο του πληθυσμού της πόλης, αλλά το σύνολο αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώματα συγκροτούνταν ανεξαρτήτως από οικονομικά θέματα και οι πολίτες συμμετείχαν σε πρωτοφανή κλίμακα. Ποτέ μέχρι τότε τόσο πολλοί άνθρωποι δεν είχαν περάσει τόσο χρόνο αυτοκυβερνώμενοι.

Η δύναμη της ψήφου για τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι μεγάλη και εκφράζει το δημοκρατικό πολίτευμα κάθε Πολιτείας, με την οποία αναδεικνύονται οι ηγέτες.

Σίγουρα η ψήφος είναι έκφραση των ιδεολογιών, των προσδοκιών και των οραμάτων κάθε ανθρώπου, αλλά συγχρόνως είναι και έκφραση αντίστασης και δυσαρέσκειας. Έτσι, η ψήφος μέσα της έχει και θετικά και αρνητικά στοιχεία και εξαρτάται κάθε φορά από την νοοτροπία του ψηφοφόρου. Ενώ είναι μια ψήφος που εκφράζεται με σταυρό η με λευκό ψηφοδέλτιο, εντός της κρύβει μία προσωπική ιστορία κάθε ψηφοφόρου. Τι θα μπορούσαμε να ακούσουμε αν υπήρχε δυνατότητα να κάνουμε ένα «ψυχογράφημα της ψήφου»! Βεβαίως, μερικοί σύγχρονοι επιστήμονες εκλογολόγοι αναλυτές έχουν τις προϋποθέσεις και τους τρόπους να ανιχνεύουν αυτά τα μύχια των ψήφων και τις προθέσεις των ψηφοφόρων, αλλ' αυτό δεν μπορεί να γίνει με ακρίβεια.

Πέρα από αυτό η ψήφος στα διάφορα πολιτεύματα και ομάδες ανθρώπων δίδεται με πολλούς τρόπους, ήτοι δια βοής, δι’ ανατάσεως της χειρός, δι’ ονομαστικής ψηφοφορίας και δια μυστικής ψηφοφορίας. Κάθε είδος ψηφοφορίας εξαρτάται από τον χρόνο και τον τόπο, από τις νοοτροπίες και τις καταστάσεις που επικρατούν. Θα πρέπει σε όλες αυτές τις περιπτώσεις να εξασκείται με προσωπική ελευθερία, δηλαδή ο ψηφοφόρος να ενεργή ως πρόσωπο, που σημαίνει, εκτός των άλλων, να έχει την δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και έκφρασης.

Όμως, τα πρώτα είδη ψηφοφορίας, ήτοι δια βοής, ανατάσεως της χειρός και ονομαστικής ψηφοφορίας, είναι ενδεχόμενο να ερμηνευθούν ως έκφραση ανδρείας και δημοκρατικής ευαισθησίας και συνειδήσεως, αλλά είναι ενδεχόμενο και να εκφράζουν πίεση, εξαναγκασμό και φόβο. Αντίθετα, η μυστική ψηφοφορία διασώζει περισσότερα στοιχεία ελευθερίας, χωρίς όμως να απαλλάσσεται από την αίσθηση του φόβου. Τα θετικά στοιχεία είναι περισσότερα από τα αρνητικά. Με την μυστική ψηφοφορία διασώζονται τα προσωπικά στοιχεία της ελευθερίας, της αποδέσμευσης από ποικίλες εξαρτήσεις, της αποφυγής συγκροτήσεως ιδιαίτερων ομάδων και σχηματισμών.
Συμπέρασμα, η ψηφοφορία απαιτεί ώριμους πολίτες, πέρα από προσωπικές ανάγκες και καταπιέσεις , και με το βλέμμα και την σκέψη στραμμένη στο σύνολο μιάς πολιτείας – κοινωνίας και το κοινό καλό αυτής. Εντούτοις ενίοτε το αποτέλεσμα είναι αρνητικό λόγο της ανασφάλειας και του φόβου του εκλογικού σώματος μέσα από τά οποία λειτουργούν σήμερα οι «Δημοκρατίες» .