Η Σουηδία οδεύει προς μια οικονομία χωρίς μετρητά

Η Σουηδία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που εισήγαγε χαρτονομίσματα το 1661. Τώρα έχει έρθει φτάσει η ώρα που ετοιμάζεται να απαλλαγεί από αυτά.

«Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει να εκτυπώνουμε χαρτονομίσματα πλέον», λέει ο Bjoern Ulvaeus, πρώην μέλος των ΑΒΒΑ, του διάσημου ποπ συγκροτήματος του 1970, που είναι ένθερμος υπερασπιστής ενός κόσμου χωρίς μετρητά.

Το περίγραμμα αυτής της κοινωνίας έχει αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά σε αυτό το υψηλής τεχνολογίας έθνος, εμποδίζοντας όσους προτιμούν να χρησιμοποιούν νομίσματα και χαρτονομίσματα αντί για ψηφιακό χρήμα.

Στις περισσότερες πόλεις της Σουηδίας, τα δημόσια λεωφορεία δεν δέχονται μετρητά. Τα εισιτήρια προπληρώνονται ή αγοράζονται με ένα γραπτό μήνυμα από το κινητό. Ένας μικρός αλλά αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων λαμβάνει πλέον μόνο κάρτες, και μερικές τράπεζες – που κάνουν χρήματα για ηλεκτρονικές συναλλαγές - έχουν σταματήσει εντελώς να χειρίζονται μετρητά.

«Υπάρχουν πόλεις όπου δεν είναι καθόλου δυνατό πια να μπεις σε μια τράπεζα και να χρησιμοποιήσεις μετρητά», παραπονιέται ο Curt Persson, πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Συνταξιούχων της Σουηδίας.

Λέει ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα για τους ηλικιωμένους στις αγροτικές περιοχές που δεν έχουν πιστωτικές κάρτες ή δεν ξέρουν πώς να τις χρησιμοποιήσουν για την ανάληψη μετρητών.

Η μείωση των μετρητών είναι αισθητή ακόμα και σε εκκλησίες, όπως η Εκκλησία Carl Gustaf στο Karlshamn της νότιας Σουηδίας, όπου ο εφημέριος Johan Tyrberg εγκατέστησε πρόσφατα έναν αναγνώστη καρτών για να καταστεί ευκολότερο για τους προσκυνητές να κάνουν προσφορές.

"Πολλοί άνθρωποι ήρθαν σε μένα αρκετές φορές και είπαν ότι δεν έχουν μετρητά, αλλά θα ήθελαν να δωρίσουν χρήματα," λέει ο Tyrberg.

Τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα δεν αντιπροσωπεύουν παρά το 3 τοις εκατό της οικονομίας της Σουηδίας, σε σύγκριση με το μέσο όρο του 9 τοις εκατό στην ευρωζώνη και του 7 τοις εκατό στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, μία οργάνωση-ομπρέλα για τις κεντρικές τράπεζες του κόσμου.

Όμως και το τρία τοις εκατό είναι ακόμα πάρα πολύ, αν θέλετε να ρωτήσετε τον Ulvaeus. Μια κοινωνία χωρίς μετρητά μπορεί να φαίνεται σαν ένα περίεργο όραμα για κάποιον που έκανε μια περιουσία με το "Money, Money, Money" και άλλες επιτυχίες των ΑΒΒΑ, αλλά για τον Ulvaeus είναι θέμα ασφάλειας.

Αφότου ο γιος του έπεσε θύμα ληστείας για τρίτη φορά άρχισε να υποστηρίζει μια πιο γρήγορη μετάβαση σε μια πλήρως ψηφιακή οικονομία, έστω και μόνο για να γίνει πιο δύσκολη η ζωή για τους κλέφτες.

"Εάν δεν υπάρχουν μετρητά, τι θα κάνουν;" λέει ο 66χρονος Ulvaeus.

Ο Σουηδικός Σύνδεσμος Τραπεζιτών, λέει ότι η συρρίκνωση της οικονομίας μετρητών έχει ήδη αντίκτυπο στις στατιστικές της εγκληματικότητας.

Ο αριθμός των ληστειών σε τράπεζες στη Σουηδία μειώθηκε από 110 το 2008 σε 16 το 2011 - το χαμηλότερο επίπεδο από τότε που άρχισαν να τηρούνται αρχεία πριν από 30 χρόνια. Λέει ότι οι κλοπές σε εταιρίες security που μεταφέρουν χρήματα έχουν επίσης μειωθεί.

"Το να κυκλοφορούν λιγότερα μετρητά κάνει τα πράγματα πιο ασφαλή, τόσο για το προσωπικό που τα διαχειρίζονται όσο φυσικά και για το κοινό», λέει ο Par Karlsson, ειδικός σε θέματα ασφαλείας του Συνδέσμου.

Η επικράτηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών - και το ψηφιακό ίχνος που παράγουν - βοηθά επίσης να εξηγηθεί γιατί η Σουηδία έχει ελάχιστα προβλήματα με τον χρηματισμό (κοινώς λάδωμα) σε σχέση με χώρες με ισχυρή κουλτούρα στα μετρητά, όπως η Ιταλία ή η Ελλάδα, λέει ο καθηγητής οικονομικών Friedrich Schneider του Πανεπιστημίου Johannes Kepler στο Αυστρία.

«Εάν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν περισσότερο τις κάρτες, ασχολούνται λιγότερο με δραστηριότητες παραοικονομίας», λέει ο Schneider, που είναι εμπειρογνώμονας σε υπόγειες οικονομίες.

Στην Ιταλία - όπου τα μετρητά είναι ένα κοινό μέσο για την αποφυγή του φόρου προστιθέμενης αξίας και την απόκρυψη των κερδών από την εφορία - ο Πρωθυπουργός κ. Mario Monti, τον Δεκέμβριο πρότεινε μέτρα για τον περιορισμό των συναλλαγών σε μετρητά για πληρωμές πάνω από 1.000 ευρώ, από 2.500 ευρώ που ήταν πριν.

Η άλλη πλευρά όμως είναι ο κίνδυνος των εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο. Σύμφωνα με το σουηδικό Εθνικό Συμβούλιο για την Πρόληψη του Εγκλήματος, ο αριθμός των περιπτώσεων απάτης πληροφορικής, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων ‘skimming’ (τοποθέτηση συσκευών υποκλοπής σε αυτόματες ταμειακές μηχανές), διογκώθηκε σε περίπου 20.000 το 2011 από 3.304 που ήταν το 2000.

Ο Oscar Swartz, ο ιδρυτής του ‘Banhof’, του πρώτου παροχέα Internet στη Σουηδία, λέει ότι η ψηφιακή οικονομία δημιουργεί επίσης θέματα προστασίας της ιδιωτικής ζωής λόγω του ηλεκτρονικού αποτυπώματος που έχουν οι συναλλαγές. Υποστηρίζει την ιδέα της σταδιακής κατάργησης των μετρητών, αλλά λέει ότι θα πρέπει να εισαχθούν άλλοι ανώνυμοι τρόποι πληρωμής.

"Κάποιος πρέπει να είναι σε θέση να στείλει χρήματα και να δωρίσει χρήματα σε διαφορετικούς οργανισμούς, χωρίς να εντοπίζεται κάθε φορά», λέει.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η Σουηδία και άλλες σκανδιναβικές χώρες βρίσκονται στην πρωτοπορία των εξελίξεων αυτών, δίνοντας έμφαση δίνεται στην τεχνολογία και την καινοτομία.

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η Σουηδία κατέχει την πρώτη θέση στο Global Information Technology Report που κυκλοφόρησε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τον Ιανουάριο. (Το Global Information Technology Report επισημαίνει το βασικό ρόλο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών ως καταλύτη για το μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας στην επόμενη δεκαετία, μέσω του εκσυγχρονισμού και της καινοτομίας).

Το Economist Intelligence Unit επίσης βάζει την Σουηδία στην κορυφή της τελευταίας ψηφιακής οικονομικής της κατάταξης, το 2010. Και οι δύο βαθμολογίες μετρούν πόσο μακριά έχουν προχωρήσει οι χώρες στην ενσωμάτωση τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών στις οικονομίες τους.

Τα διαδικτυακά startups στη Σουηδία και αλλού εργάζονται τώρα σκληρά για την ανάπτυξη πληρωμής τραπεζικών υπηρεσιών για smartphones.

Η σουηδική εταιρεία iZettel έχει αναπτύξει μια συσκευή για μικρές επιχειρήσεις, παρόμοια με την Square των ΗΠΑ, που συνδέεται στο πίσω μέρος ενός iPhone και μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα τερματικό πιστωτικών καρτών. Οι μεγαλύτερες τράπεζες της Σουηδίας αναμένεται να ξεκινήσουν μια κοινή υπηρεσία εντός του τρέχοντος έτους, που θα επιτρέπει στους πελάτες να μεταφέρουν χρήματα από ένα λογαριασμό στον άλλο σε πραγματικό χρόνο με τα κινητά τους.

Οι περισσότεροι ειδικοί δεν αναμένουν τα μετρητά να εξαφανιστούν σύντομα, αλλά ότι το ποσοστό τους στην οικονομία θα συνεχίσει να μειώνεται καθώς τέτοιες επιλογές πληρωμής θα είναι διαθέσιμες. Πριν να αποσυρθείτε ως αναπληρωτής διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας, ο Lars Nyberg είπε πέρυσι ότι τα μετρητά θα επιβιώσουν, "όπως ο κροκόδειλος, ακόμα κι αν αναγκαστεί να δει το ‘βιότοπό’ του σταδιακά να αποψιλώνεται."

Η Andrea Wramfelt, της οποίας το μπόουλινγκ στη νότια πόλη του Landskrona σταμάτησε να δέχεται μετρητά από το 2010, κάνει μια πιο τολμηρή πρόβλεψη: Πιστεύει ότι τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα πάψουν να υφίστανται στη Σουηδία μέσα σε 20 χρόνια.

«Προσωπικά νομίζω ότι αυτό είναι που οι άνθρωποι θα πρέπει να περιμένουν στο μέλλον», λέει.

Αλλά υπάρχουν θύλακες αντίστασης. Ο Hanna Celik, του οποίου η οικογένεια έχει ένα περίπτερο εφημερίδων σε ένα εμπορικό κέντρο της Στοκχόλμης, λέει ότι η ψηφιακή οικονομία είναι ένα θέμα των τραπεζών που αναζητούν μεγαλύτερα κέρδη.

Ο Celik λέει ότι χρεώνει περίπου 5 σουηδικές κορόνες ($ 0,80) για κάθε συναλλαγή με πιστωτική κάρτα, και ένας νόμο που ψηφίστηκε από το Σουηδικό Κοινοβούλιο τον εμποδίζει να μεταφέρει αυτή την επιβάρυνση στον καταναλωτή.

«Αυτό βρωμάει», λέει. «Γι 'αυτούς (τις τράπεζες), αυτός είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να κερδίσουν πολλά χρήματα, αυτό είναι το όλο θέμα. Κάνουν τεράστια κέρδη».

http://tritosaggelos.blogspot.com/