Μήπως πρέπει να ενισχυθεί η φοροδιαφυγή;

Στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το συμβόλαιο που έδενε το κράτος με τους πληβείους ήταν: «Προσποιούμεθα ότι σας πληρώνουμε και εσείς προσποιείσθε ότι δουλεύετε». Στην Ελλάδα, την τελευταία χώρα «υπαρκτού » στην Ευρώπη, η λογική είναι: «Προσποιούμεθα ότι σας παρέχουμε υπηρεσίες και εσείς προσποιείσθε ότι πληρώνετε φόρους». Και όσο το κράτος από την πλευρά του συνεχίζει να εκφράζει αυτή την λογική τόσο και οι πολίτες θα προσπαθούν να πράττουν το ίδιο. Εδώ λοιπόν θα πρέπει να αναζητηθεί το κλειδί της τεράστιας φοροδιαφυγής που παρατηρείται στην Ελλάδα και όχι σε διάφορες άλλες μεταφυσικές ερμηνείες του φαινομένου.
Όμως δυστυχώς οι πολιτικοί δεν εννοούν να το κατανοήσουν. Αναγγέλλοντας τα πρόσφατα μέτρα ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου προσδιόρισε τον εχθρό: «Απέναντι μας» είπε «είναι όσοι πλούτισαν σε βάρος του Δημοσίου»-εννοώντας τους «φοροφυγάδες» . Με αυτό τον τρόπο ο ΓΑΠ, ένας πολιτικός που έχει όλα τα προσόντα να διαφοροποιηθεί από την περιβάλλουσα πολιτική αθλιότητα, κατέληξε να μιλάει την «ξύλινη γλώσσα» του πλέον οπισθοχωρημένου τμήματος του κόμματος του ταυτίζοντας τα δεινά της Ελλάδας με τους «φοροφυγάδες» (και τους» ξένους κερδοσκόπους») Όμως προσδιορίζοντας έτσι τους «εχθρούς» ο πρωθυπουργός έδειξε ότι δεν κατανοεί το πραγματικό πρόβλημα. Ότι ο εχθρός είναι «το Δημόσιο που πλούτισε σε βάρος των εργαζομένων». Και όσο η κυβέρνηση δεν θέλει να αντιληφθεί ότι αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα , τόσο τα μέτρα που θα λαμβάνει θα παραμένουν αποσπασματικά, ταμειακά, υφεσιακά και εν κατακλείδι αναποτελεσματικά.
Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν οι φόροι δεν είναι για να τιμωρούνται οι άνθρωποι επειδή η αγορά τους ευνόησε για τις υπηρεσίες, ιδέες, προϊόντα και καινοτομίες που προσφέρουν. Οι φόροι, αντίθετα με αυτά που πιστεύει η Αριστερά δεν είναι το τίμημα που πρέπει να καταβάλλει το άτομο για κάποιο προπατορικό αμάρτημα. Ο λόγος ύπαρξης των φόρων είναι για να χρηματοδοτούνται ορισμένα αγαθά τα οποία είτε δεν μπορούν να παράχθουν μέσα από τον μηχανισμό των εκούσιων συναλλαγών είτε κρίνεται ότι σε αυτά θα πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες ανεξάρτητα της οικονομικής τους κατάστασης- αγαθά όπως η ασφάλεια, η δικαιοσύνη, η παιδεία και η υγεία.
Με άλλα λόγια οι πολίτες πληρώνουν φόρους και περιμένουν ως αντάλλαγμα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Από την στιγμή που το επίπεδο των παρεχόμενων αγαθών/υπηρεσιών δεν αντιστοιχεί στους φόρους που καταβάλλουν έχουν κάθε ηθικό δικαίωμα(για να μην πω υποχρέωση) να προσπαθήσουν να σπάσουν το «συμβόλαιο» και να φοροδιαφύγουν.
Όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα στη χώρα μας. Σήμερα στην Ελλάδα μάλιστα οι πολίτες καλούνται επιπλέον να πληρώσουν για δημόσιες υπηρεσίες που υποτίθεται ότι έχουν ήδη πληρώσει μέσω των φόρων τους. Ένα τέτοια παράδειγμα είναι η παιδεία. Έχοντας πληρώσει τους φόρους ο πολίτης είναι υποχρεωμένος επί πλέον να πληρώνει για φροντιστήρια, ιδιαίτερα ,ξένες γλώσσες κλπ-επειδή ακριβώς το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών είναι άθλιο.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ιατρική περίθαλψη. Αν δεν καταβάλλει «φακελάκι» στο γιατρό, αν δεν πληρώσει για «αποκλειστική» νοσοκόμα και αν δεν έχει όλο του το σόι να του παρέχει βασικές νοσοκομειακές υπηρεσίες , ο πολίτης μπορεί να είναι σίγουρος ότι η παραμονή του στο δημόσιο νοσοκομείο θα αποτελέσει την πιο αξιομνημόνευτη εμπειρία της ζωής του.
Με άλλα λόγια στους τομείς π.χ. της υγείας και της παιδείας το μόνο που παίρνει ως αντάλλαγμα ο πολίτης για τους φόρους που πληρώνει είναι ένα κρεβάτι και ένα θρανίο. Όλα τα άλλα τα πληρώνει επί πλέον από την τσέπη του. Γιατί λοιπόν να μην προσπαθήσει να φοροδιαφύγει;
Παρεμπιπτόντως το επιχείρημα ότι η φοροδιαφυγή-δηλαδή η στέρηση πόρων- οδηγεί στο χαμηλό επίπεδο δημοσίων υπηρεσιών δεν έχει βάση. Τα τελευταία 30 χρόνια λάβαμε από την Ευρώπη και δανειστήκαμε από τις αγορές πάνω από 450 δις ευρώ. Όπως έχουν είξει άπειρες διεθνείς έρευνες π.χ. στην παιδεία το επίπεδο των υπηρεσιών δεν συνδέεται τόσο με τις δαπάνες όσο με την διάρθρωση κινήτρων/κυρώσεων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι σε αυτό τον τομέα. Στην περίπτωση της Ελλάδας η αύξηση των κρατικών εσόδων ιστορικά απλά συνεπάγεται περισσότερους πελατειακούς διορισμούς και περισσότερες προσόδους για τις συντεχνιακές ομάδες που έχουν εκ των έσω καταλάβει τις δημόσιες υπηρεσίες και τις απομυζούν..
Σήμερα στην Ελλάδα στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (υπουργεία ΔΕΚΟ δήμους κλπ) απασχολούνται περίπου 1 εκατομμύριο άτομα. Να υποθέσουμε -με συντηρητικές εκτιμήσεις-ότι τουλάχιστον ένα 40% έχουν τοποθετηθεί στην βάση πελατειακών και όχι πραγματικών αναγκών; Με άλλα λόγια υπάρχει μια ομάδα 400.000 ατόμων τους οποίους οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να συντηρούν με τους φόρους τους και οι οποίοι ως αντάλλαγμα δεν προσφέρουν απολύτως καμία υπηρεσία. Για ποιό λόγο; Στη βάση ποίου ακριβώς ηθικού προστάγματος πρέπει ο πολίτης να πληρώνει φόρους για την συνεχιζόμενη «απασχόληση» τους; Ποια ακριβώς είναι η διαφορά μεταξύ του εργαζόμενου στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα που αναγκάζεται να συντηρεί αυτή την τάξη των γραφειοκρατών με τους εργάτες στην ΕΣΣΔ που έπρεπε να τρέφουν τους εξίσου άχρηστους κομματικούς γραφειοκράτες;
Δυστυχώς όμως οι πολιτικοί στην Ελλάδα δεν επιθυμούν να κατανοήσουν την απλή αλήθεια ότι στα σύγχρονα κράτη καταβάλλεις φόρους έναντι κάποιου ανταλλάγματος. Ίσως επειδή οι ίδιοι δεν χρειάσθηκαν ποτέ να προσφύγουν σε δημόσια αγαθά – στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία, προσφεύγουν σε ιδιωτικά νοσοκομεία, έχουν σωματοφύλακες- που πληρώνει ο φορολογούμενος-για την ασφάλεια τους. Ίσως πάλι ακόμα και όταν προσφεύγουν σε δημόσιες υπηρεσίες απολαμβάνουν διακριτικής μεταχείρισης την οποία δεν έχει κανένας άλλος πολίτης.
Φυσικά όπως επεσήμανε πρόσφατα ο φίλος καθ. Μάνος Ματσαγγάνης σε άρθρο του στο newstime.gr δεν έχουν όλοι την ίδια δυνατότητα να φοροδιαφύγουν. Όμως το ηθικό δίδαγμα που θα πρέπει να εξάγει κανείς δεν είναι ότι όλοι θα πρέπει να πληρώνουν φόρους αλλά πως θα διαμορφωθούν οι μηχανισμοί εκείνοι που θα επιτρέπουν σε όλους τους πολίτες να φοροδιαφεύγουν και όχι απλά στους προνομιούχους συμπολίτες μας. Αυτό τουλάχιστον απαιτεί η κοινωνική δικαιοσύνη.
Τάκης Μίχας
O Τάκης Μίχας σπούδασε Εθνολογία και Φιλοσοφία στα πανεπιστήμια του Άρχους (Δανία), Ντουμπρόβνικ (Κροατία) και Σαντα-Κρουζ, (Καλιφορνια). Έχει εργασθεί σε Δανικές και Ελληνικές εφημερίδες. Σήμερα εργάζεται στην Ελευθεροτυπία ενώ παράλληλα αρθρογραφεί στην Wall Street Journal (Europe). Το 2002 τιμήθηκε με το βραβείο δημοσιογραφίας του ιδρύματος Μπότση.