Έχουμε σήμερα Δημοκρατία;

Μια έννοια ή ένας μηχανισμός ή ένα λογισμικό ορίζεται από τον Δημιουργό του, ας εξετάσουμε λοιπόν το πως είχαν ορίσει την Δημοκρατία οι δημιουργοί στην Αρχαία Αθήνα και έπειτα να την συγκρίνουμε με την σημερινή για να δούμε αν έχει καμία σχέση...

Σήμερα, εποχή κατα την οποία η χώρα μας δοκιμάζεται έντονα πολιτικά και οικονομικά, κρίνεται επιβεβλημένο να προσδιορίσουμε και να καθορίσουμε το πολιτικό σύστημα που έχουμε για να μπορέσουμε έτσι να κατανοήσουμε την αιτία για την οποία συμβαίνουν όσα άσχημα συμβαίνουν. Γι’ αυτό τον λόγο είναι απαραίτητη κατ’ αρχήν μια ιστορική ανασκόπηση του πολιτεύματος μας, του λεγομένου δημοκρατικού, και στην συνέχεια μια επισκόπηση της σημερινής πολιτικής πραγματικότητας, για να φανούν οι ομοιότητες και, βέβαια, οι διαφορές του τότε με το σήμερα.

Ιστορική ανασκόπηση

Το 510 π. Χ. ο Κλεισθένης  χώρισε την Αττική σε 10 φυλές και θέσπισε την «Βουλή των Πεντακοσίων».

Κάθε δήμος της Αττικής έστελνε στην Βουλή 50 μέλη, την λεγόμενη «Πρυτανεία».

Η εκτελεστική εξουσία βρισκόταν αρχικώς στα χέρια των «Εννέα Αρχόντων», τους οποίους εξέλεγε και συμβούλευε ο «Άρειος Πάγος», ο οποίος απαρτιζόταν από διακεκριμένους πολίτες.

Κάθε χρόνο ενσωματώνονταν σε αυτόν οι ετήσιοι απερχόμενοι (εννέα) άρχοντες.

Αργότερα ο Κλεισθένης τοποθέτησε την ανώτατη εξουσία, δηλαδή τις πολιτικές αποφάσεις, στα χέρια της «Εκκλησίας του Δήμου».

Μετά τους Περσικούς Πολέμους αυτή εκλέγει τους «Δέκα Στρατηγούς» με ανοικτή ψηφοφορία και τους εννέα άρχοντες με κλήρωση.

Ο ρόλος τους Βουλής την κλασσική εποχή ήταν, κυρίως, να εκδίδει «προβούλευμα», δηλαδή προκαταρκτική πρόταση, το οποίο παραλάμβανε η Εκκλησία του Δήμου. Τα καθήκοντα της Βουλής τον 5ο αι. π. Χ. ήταν η νομοθεσία και η τήρηση της (οι νόμοι είχαν καθολική ισχύ, δηλαδή ήσαν σταθεροί κανόνες, αφορούσαν θέματα και αστικού χαρακτήρα, ήσαν σαφείς, εξέφραζαν την θέληση και το συμφέρον των πολλών και, βέβαια, υπερίσχυαν των ψηφισμάτων), η περιφρούρηση του δημοκρατικού πολιτεύματος με μέτρα όπως ο εξοστρακισμός επίδοξων τυράννων, ο ετήσιος έλεγχος των αξιωματούχων (από κληρωτές επιτροπές), οι οποίοι είχαν διαχειριστεί δημόσια χρήματα κατά την διάρκεια της θητείας τους και κατά την αποχώρηση τους, ο έλεγχος των Στρατηγών (σε πόλεμο). Οι ίδιοι οι Βουλευτές, για να αποτραπεί ο κίνδυνος να  μετατραπούν σε αφέντες, δεν είχαν την δυνατότητα να θητεύσουν δυο συνεχή έτη ή περισσότερο από δυο φορές στην ζωή τους.

Στην Εκκλησία του Δήμου τον 5ο αι. π. Χ. μπορούσαν να παίρνουν μέρος (η συνέλευση γινόταν στην Πνύκα, όπου ο χώρος χώραγε έως 6000 άτομα) όλοι οι άρρενες πολίτες άνω των 18 ετών. Έπρεπε να είναι παρόντες στην συνέλευση από την αρχή της συνεδριάσεως για να εκφράσουν την γνώμη τους ή για να προτείνουν ψήφισμα. Η συνεχής συμμετοχή σε αυτή ήταν σαφώς δύσκολη σε αυτούς που ζούσαν και δούλευαν σε αγροτικές περιοχές ή στα όρια της Αττικής και πήγαιναν κυρίως όταν επρόκειτο να ληφθούν πολιτικές αποφάσεις για πολύ σοβαρά θέματα. Οι ψηφοφόροι έτσι ήσαν κυρίως γναφείς, ξυλουργοί, υποδηματοποιοί, μεταλλουργοί, διάφοροι πωλητές και ελάχιστοι αγρότες. Όταν επρόκειτο να συζητηθεί η έναρξη ή η συνέχεια δημοσίων ή πολεμικών έργων μίλαγαν και πρότειναν, κυρίως, οι ειδικοί επί του θέματος.

Ακατάλληλοι ομιλητές, που δεν κατείχαν το αντικείμενο, μπορούσαν γρήγορα να αποδοκιμαστούν από το πλήθος. Ωστόσο, επειδή η ισηγορία εθεωρείτο ο ακρογωνιαίος λίθος της Δημοκρατίας, οποιοσδήποτε πολίτης μπορούσε να μιλήσει στην Εκκλησία.

Η κάθε απόφαση παιρνόταν άμεσα με ψηφοφορία, την οποία επόπτευε ο «Επιστάτης», και κάθε ψήφισμα, το οποίο έπρεπε να συνάδει με τους νόμους, έφερε το όνομα του πολίτη που το πρότεινε (τα ψηφίσματα ήταν αποφάσεις κυρίως πρόσκαιρες – προσωρινές, για θέματα επείγοντα, και είχαν χαρακτήρα εκτάκτου αποφάσεως πολιτικής υφής).

Οι παριστάμενοι στην συνέλευση φρόντιζαν να είναι πληροφορημένοι για τα θέματα της συνελεύσεως, για γεγονότα και καταστάσεις. Ωστόσο δεν έλειπε η κακή πληροφόρηση και τα σφάλματα. Για να μην λαμβάνονται επιπόλαια αποφάσεις υπήρχε ασφαλιστική δικλείδα, η «γραφή παρανόμων», κατά την οποία, αν κατοπινές εκτιμήσεις για μια απόφαση που πάρθηκε κατέληγαν στο ότι αυτή ήταν ανάρμοστη, τότε ο εισηγητής της μπορούσε να οδηγηθεί στα δικαστήρια.

Η Εκκλησία μπορούσε, όπως και η Βουλή, να προσφύγει στα δικαστήρια για μια υπόθεση αλλά ενίοτε μπορούσε και η ίδια να δικάσει σοβαρές υποθέσεις («εισαγγελίαι του δήμου»), όπως για προδοσία, για απόπειρα ανατροπής του πολιτεύματος και διάφορα άλλα, και να επιβάλλει έως και την ποινή του θανάτου.

Οι «δημαγωγοί» ήσαν οι πολιτικοί ηγέτες, ρήτορες, που συμβούλευαν τον λαό στην συνέλευση για όλα τα θέματα και είχαν μεγάλη επιρροή πάνω στο πλήθος. Ωστόσο, οι Αθηναίοι κρατούσαν σταθερά τα χαλινάρια των ηγετών τους και δεν σπάνιζε ο εξοστρακισμός τους.

Γενικώς Βουλή και Εκκλησία του Δήμου κατεύθυναν μαζί αρμονικά τις δημόσιες υποθέσεις. Άνθρωποι με σωστή κρίση, σύνεση και πολιτική ευαισθησία μπορούσαν να χειριστούν επιτυχώς τα προβλήματά τους.

Ορισμός του πολίτη και των (κακών) πολιτευμάτων κατά τον Αριστοτέλη

Κατά τον Αριστοτέλη (Πολιτικά ΙΙΙ, 1275a 1-25) πολίτης σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα είναι κάποιος όχι επειδή κατοικεί σε ένα συγκεκριμένο τόπο, ούτε επειδή έχει αστικά δικαιώματα, αλλά επειδή μετέχει σε δικαστικές (Δικαστική Εξουσία) και πολιτικές (Νομοθετική και Εκτελεστική Εξουσία) λειτουργίες.

Κατά τον Αριστοτέλη πάλι (Πολιτικά ΙΙΙ 1292b) το τρίτο είδος Ολιγαρχίας είναι το πολίτευμα εκείνο στο οποίο τα πολιτικά προνόμια μεταβιβάζονται κληρονομικά από πατέρα σε γιο, αλλά επικρατεί ο νόμος στην πόλη (Σύνταγμα). Στο τέταρτο είδος Ολιγαρχικού Πολιτεύματος υπάρχει επίσης κληρονομική διαδοχή αλλά η άσκηση της εξουσίας γίνεται αυθαίρετα, χωρίς τον περιορισμό του νόμου. Το είδος αυτό καλείται «Δυναστεία» και αντιστοιχεί στο τυραννικό τύπο-είδος του Μοναρχικού Πολιτεύματος.

Ακόμα, κατά τον ίδιο (Πολιτικά ΙΙΙ 1295a) «Αισυμνητεία» είναι μια μορφή-είδος αιρετής τυραννίδος (με  Σύνταγμα) που ασκείται από ένα πρόσωπο (που έχει «εκλεγεί» λόγω εκτάκτου ανάγκης) επάνω σε όλο τον λαό.

Τέλος, στο πέμπτο είδος Δημοκρατικού Πολιτεύματος κυριαρχούν οι δημαγωγοί και οι κόλακες και όχι ο νόμος , οι οποίοι εξουσιάζουν δεσποτικά και καταδυναστεύουν τους άξιους πολίτες (Πολιτικά ΙΙΙ, 1292a).

Σημερινή πολιτική πραγματικότητα

Ας δούμε τώρα ποιές είναι οι βασικές δομές του σημερινού πολιτεύματος της χώρας, του λεγομένου επίσης δημοκρατικού, πώς λειτουργεί, ποιά ειναι τα κοινά σημεία και ποιές οι διαφορές του με εκείνο του 5ου αι. π. Χ.

Το πολιτικό μας σύστημα ονομάζεται Κοινοβουλευτική Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, στο οποίο οι τρεις εξουσίες (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική) χωρίζονται όπως στην αρχαία Αθήνα.

Ο όρος «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» σημαίνει ότι κυρίαρχος θεωρείται ο λαός, ο οποίος εκφράζει την θέληση του και προωθεί τα συμφέροντα του έμμεσα και όχι άμεσα (όπως τον 5ο αι. π. Χ.), δι’ αιρετών αντιπροσώπων, των πολιτικών, η επιλογή των οποίων γίνεται με Δημοκρατικές Εκλογές.

Οι πολιτικοί αυτοί ανήκουν σε πολιτικές ομάδες, τα λεγόμενα Κόμματα, το καθένα από τα οποία έχει διακριτό αρχηγό-πρόεδρο, διαφορετική (φαινομενικά) πολιτική ιδεολογία και πρόγραμμα και εκφράζει την βούληση διαφορετικής κοινωνικής ομάδας. Δηλαδή δεν υπάρχει πολιτική και ιδεολογική ενότητα σε επίπεδο κομμάτων και σε επίπεδο απλού λαού.

Η εκλογή του κόμματος που θα κυβερνήσει υπόκειται στην κρίση του λαού, όπως και η εκλογή όλων των Βουλευτών, δηλαδή των στελεχών της νομοθετικής εξουσίας, αλλα η επιλογή των στελεχών της Κυβερνήσεως (δηλαδή τις εκτελεστικής εξουσίας) και η τοποθέτηση τους στα διάφορα Υπουργεία (ανώτατες διοικητικές αρχές με συγκεκριμένο πλαίσιο αρμοδιοτήτων και ευθυνών) κανονίζεται μεταξύ των εκλεγμένων Βουλευτών του κόμματος που «νίκησε» στις εκλογές.

Έτσι λοίπον σήμερα νομοθετική και εκτελεστική εξουσία μερικώς ταυτίζονται. Ο ρόλος των Βουλευτών (των νομοθετικών οργάνων του Κράτους) κάθε εκλεγέντος κόμματος είναι η υποβολή νομοσχεδίων προς έγκριση απο την Βουλή (δηλαδή να θεσπίζουν θεμελιώδεις νόμους, γραπτούς κανόνες δικαίου, ρυθμιστικούς των σχέσεων μεταξύ των πολιτών και της Πολιτείας) και ο ρόλος της Κυβερνήσεως είναι να παίρνει βάσει αυτών των νομοσχεδίων και κατόπιν συνεδριάσεως και εγκρίσεως από την Βουλή, αποφάσεις πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής υφής (τα νομοσχέδια γίνονται νόμοι του Κράτους).

Το σύνολο των επιμέρους νόμων που έχουν θεσπισθεί καλείται Σύνταγμα του Έθνους και αναθεωρείται ως προς κάποια μέρη του το ελάχιστο 5 έτη μετά την προηγούμενη αναθεώρηση. Η δημοσίευση των νόμων αυτών (των «άρθρων του Συντάγματος»), εν όλω ή εν μέρει, είναι υποχρεωτική και πραγματοποιείται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως για να γνωστοποιηθούν σε όλους τους πολίτες. Οι νόμοι αυτοί ως σύνολο σαφώς και ρητώς καθορίζουν την πολιτειακή μορφή, την οργάνωση του Κράτους και τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των πολιτών και  σκοπό έχουν την εξυπηρέτηση των πραγματικών συμφερόντων ολόκληρου του ελληνικού λαού.

Υπέρτατο καθήκον των εκλεχθέντων Βουλευτών και των στελεχών της Κυβερνήσεως είναι η τήρησή τους. Τέλος, κάθε καινούριος νόμος-απόφαση της Κυβερνήσεως πρέπει να συμφωνεί με όλα τα προυπάρχοντα άρθρα του Συντάγματος αλλιώς κρίνεται άκυρος.

Ας δουμε τωρα στην πραξη τί απο αυτα εφαρμοζεται και τί οχι, αν το συστημα αυτο εξυπηρετει γενικως με την λειτουργια του ολο το Εθνος και αν πρεπει τελικά να ονομαζεται «δημοκρατικό».

Η καθε κυβερνηση που εκλεγεται ειναι αυτη που επελεξε ο λαος;

Η απαντηση ειναι μαλλον αρνητικη, διοτι και μεγαλη νοθεια φαινεται οτι υπαρχει και αλλοιωση των εκλογικών αποτελεσματων.

Ουτε ελειψαν στην εποχη της μεταπολιτευσης η προπαγανδα, η πλυση εγκεφαλου, οι ψευτικες υποσχεσεις, οι κεκαλυμμενες απειλες και, φυσικα, η πελατειοκρατεια όπου μια μεγαλη μεριδα του ελληνικου λαου αναπτυξε σχεσεις πελατειακες με κρατικους εκπροσωπους ή υποψηφιους πολιτικους.

Σχεσεις που περιλαμβαναν βρωμικες συμφωνιες διορισμου σε δημοσιες θεσεις (απο πλευρας «πελατων») και εκλογής σε δημοσια αξιωματα (απο πλευρας «εμπόρων»), συμφωνιες που επετρεπαν την κατασπαταληση του δημοσιου χρηματος και την ατιμωρησια και απο τις δυο πλευρες. Χιλιαδες πλουτισαν με τα χρηματα του ελληνικού λαου.

Και στην συνεχεια ηλθαν οι ιδιωτικες επιχορηγησεις των κομματων απο μεγιστανες του πλουτου για να εξασφαλίσουν και να διαιωνισουν αυτοι την ασυδοσια και τον παρανομο πλουτισμο τους.

Σε αυτα, τελος, προστεθηκαν οι Τραπεζες και η κρατικη προασπιση των τοκογλυφικων τους συμφεροντων. Η Πολιτική έπαψε πλέον να ειναι λειτουργημα. Εγινε καθαρα επαγγελμα, και μαλιστα ιδιαιτερα κερδοφορο!

Οι οποιες «ιδεολογιες» των κομματων, ανεξαρτητως χρωματος, καμπτονταν τελειως μπροστα σε αυτην την κυρίαρχη πολιτικη γραμμη της μιζας, της δωροδοκιας  και της υπεξαιρεσης.

Τα ιδια προσωπα ή οι ιδιες οικογενειες εγιναν οι μονιμοι επαγγελματιες πολιτικοί ηγετες του τοπου αυτου, φαινομενικά εναλλασσομενοι στην εξουσια ή και συγκυβερνωντας . Μια αληθινη «Δυναστεια» με κληρονομικη διαδοχη!

Και το Συνταγμα; Οι νομοι;  Ασαφεις και διφορουμενοι πολλες φορες, διατυπωμενοι ουτως, ωστε να εξυπηρετούνται μοναχα τα συμφεροντα αυτων που τους ψηφισαν καθως και των πελατων τους, ενίοτε παραλογοι. Αλλες φορες παραμερισμενοι και ανεφαρμοστοι, οσοι ειχαν καποια δοση δικαίου, ή μετα βιας εφαρμοσμενοι και επιλεκτικώς, αφηνοντας ατιμωρητους εκατονταδες παραβατες.

Και διπλα σε αυτα η αποκορυφωση του δραματος, ο Νόμος Περί Βουλευτικής Ασυλίας και ο Περί Ευθύνης Υπουργών, οι νομοι επισημης ατιμωρησίας των υπευθυνων, ακριβως αντιθετοι προς εκεινους της αρχαιας Αθηνας.

Η πολιτικη ασυδοσια σε ολο της το μεγαλειο! Ενα πολίτευμα ξεκαθαρα ολιγαρχικο και ψευδεπιγραφα δημοκρατικό...

Και ο λαος; Οσοι τουλαχιστον δεν λερωσαν τα χερια τους και δεν εξεθρεψαν και δεν ενισχυσαν αυτο το σύστημα με τις πελατειακες σχεσεις ή απλα με την ψηφο τους; Πώς αντιμετωπισε ολα αυτα τα χρονια μια τετοια κατασταση; Έμεινε απλος θεατης των τεκταινομενων της πολιτικης σκηνης, δεχομενος στην πλειοψηφια του παθητικά τις αποφασεις των ψευτονομιμων ηγετων του,  χωρις να συμετεχει σε αυτες, οι οποιες σταδιακα οδηγησαν στην κοινωνικη ηθικη καταπτωση, στην εθνικη πνευματικη ενδεια, στην ανεργια και την οικονομική ανεχεια, στην ανθιση της εγκληματικοτητας και της ανασφαλειας, στην μειωση της εθνικης μας κυριαρχιας, στην γενικότερη διαλυση του κρατους.

Είναι ομως ο ελληνικος λαος πραγματικα ανημπορος απεναντι σε αυτην την κατασταση; Η απαντηση, νομίζω, ειναι οχι. Πρεπει να συνειδητοποιησει τα σχεδια που εχουν οι  «ηγετες» του γι’ αυτον, να αναλαβει τις ευθυνες του και να παρει δυναμικά την τύχη στα χερια του. Διότι, σε τελικη αναλυση, ειμαστε «Εμείς» απο την μια πλευρά και «Αυτοι» απο την αλλη. Δυσκολος αγωνας για την Ελευθερία. Διαφορετικα μάς ετοιμαζεται απολυτη Δουλεία.

Σπύρος Μάρκου - Αρχαιολόγος